高等数学第一章---函数与极限(1.2 数列的极限1)
§1.2 数列的极限
一、数列定义
定义在正整数集上的函数(又称整标函数,既n为正整数),其函数值构成一个无穷数列,简称数列,记作 { a n } \{a_n\} {an},其中 a n a_n an为通项。
例如:
①数列 { 2 n } \{2n\} {2n},其通项 a n = 2 n a_n = 2n an=2n;
②数列 { 1 n } \{\frac{1}{n}\} {n1},通项 a n = 1 n a_n=\frac{1}{n} an=n1;
③数列 { ( − 1 ) n } \{(-1)^n\} {(−1)n},通项 a n = ( − 1 ) n a_n = (-1)^n an=(−1)n 。
二、数列的极限
1. 极限思想
刘徽(公元3世纪)的割圆术:“割之弥细,所失弥小,割之又割,以至于不可割,则与圆周合体而无所失矣”。
设 A n A_n An表示圆内接正 6 × 2 n − 1 6\times2^{n - 1} 6×2n−1边形的面积, A 1 A_1 A1表示圆内接正六边形的面积, A 2 A_2 A2表示圆内接正十二边形的面积, A 3 A_3 A3表示圆内接正二十四边形的面积,…, A n A_n An表示圆内接正 6 × 2 n − 1 6\times2^{n - 1} 6×2n−1边形的面积,…,则 A 1 A_1 A1, A 2 A_2 A2, A 3 A_3 A3,…, A n A_n An,…构成一数列。且 n n n越大,内接正多边形的面积越接近圆的面积,当 n n n无限大时,内接正多边形的面积无限接近圆的面积,此时圆的面积我们称为内接正多边形的面积的极限,即数列 { A n } \{A_n\} {An}的极限为圆的面积 S S S。这种无限接近的思想即是极限思想,即当 n n n逐渐增大时数列的变化趋势。
2. 数列的极限
下面通过考查几个具体数列当 n n n无限增大时数列的变化趋势。
(1)数列 { 1 + 1 n } \{1+\frac{1}{n}\} {1+n1},即 a n = 1 + 1 n a_n = 1+\frac{1}{n} an=1+n1 ,当 n n n逐渐增大时, a n a_n an的值越来越接近常数“1”。
(2)数列 { 1 − 1 n } \{1-\frac{1}{n}\} {1−n1},即 a n = 1 − 1 n a_n = 1-\frac{1}{n} an=1−n1,同样当 n n n逐渐增大时, a n a_n an的值也越来越接近常数“1”。
通过观察上述2个数列当 n n n逐渐增大时的变化趋势是: a n a_n an越来越接近常数“1”,当 n n n无限增大时, a n a_n an无限接近常数“1”,即 ∣ a n − 1 ∣ |a_n - 1| ∣an−1∣与常数“1”的距离无限接近0,此时的常数“1”我们称为当 n n n无限增大时数列的极限。
一般的,对数列 { a n } \{a_n\} {an}, a a a为常数,当 n n n无限增大时 ∣ a n − a ∣ |a_n - a| ∣an−a∣无限接近0,则常数 a a a称为当 n n n无限增大时数列 { a n } \{a_n\} {an}的极限。
定义1(描述性定义):设数列 { a n } \{a_n\} {an}, a a a为常数,如果当 n n n无限增大时 ∣ a n − a ∣ |a_n - a| ∣an−a∣无限接近0,则常数 a a a称为当 n n n无限增大时数列 { a n } \{a_n\} {an}的极限,记作 lim n → ∞ a n = a \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a n→∞liman=a。
注:
-
定义1是数列极限的描述性定义,即 n n n无限增大, ∣ a n − a ∣ |a_n - a| ∣an−a∣无限接近0。
-
把上述两个无限过程定量表示:
① ∣ a n − a ∣ \vert a_{n}-a\vert ∣an−a∣ 无限接近 0 ⇔ ∀ ε > 0 , ∣ a n − a ∣ < ε \Leftrightarrow \forall\varepsilon > 0,\vert a_{n}-a\vert < \varepsilon ⇔∀ε>0,∣an−a∣<ε( ε \varepsilon ε 表示要多小有多小的正数);
② n n n 无限增大 ⇔ ∃ N ∈ N + , n > N \Leftrightarrow \exists N\in N^{+},n > N ⇔∃N∈N+,n>N( N N N 表示要多大有多大的正整数)。
定义2( ε − N \varepsilon - N ε−N语言定义):设数列 { a n } \{a_n\} {an}, a a a为常数, ∀ ε > 0 \forall \varepsilon > 0 ∀ε>0, ∃ N ∈ N + \exists N \in N^+ ∃N∈N+,当 n > N n > N n>N时,有 ∣ a n − a ∣ < ε |a_n - a| < \varepsilon ∣an−a∣<ε,则称 a a a是当 n n n无限增大时数列 { a n } \{a_n\} {an}的极限,记作 lim n → ∞ a n = a \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a n→∞liman=a。
例如:对于数列 { 1 n } \{ \frac{1}{n} \} {n1}, lim n → ∞ 1 n = 0 \lim\limits_{n \to \infty} \frac{1}{n} = 0 n→∞limn1=0。因为 ∀ ε > 0 \forall \varepsilon > 0 ∀ε>0,要使 ∣ 1 n − 0 ∣ = 1 n < ε |\frac{1}{n}-0|=\frac{1}{n}<\varepsilon ∣n1−0∣=n1<ε,只要 n > 1 ε n > \frac{1}{\varepsilon} n>ε1,取 N = [ 1 ε ] N = [\frac{1}{\varepsilon}] N=[ε1]( [ x ] [x] [x]表示不超过 x x x的最大整数),当 n > N n > N n>N时,就有 ∣ 1 n − 0 ∣ < ε |\frac{1}{n}-0| < \varepsilon ∣n1−0∣<ε 。
注:
-
ε \varepsilon ε的任意性:“ ε \varepsilon ε”是用来衡量 a n a_n an与 a a a的接近程度的,即 ε \varepsilon ε越小表示 a n a_n an越接近 a a a,因此, ε \varepsilon ε表示要多小有多小的正数。
-
N N N的相对固定性:若 { a n } \{a_n\} {an}以 a a a为极限,则对每个给定的正数 ε \varepsilon ε都有相应的 N N N成立。如:已知 lim n → ∞ 1 n = 0 \lim\limits_{n \to \infty} \frac{1}{n} = 0 n→∞limn1=0,给定 ε = 0.1 \varepsilon = 0.1 ε=0.1 ,要使 ∣ 1 n − 0 ∣ < 0.1 |\frac{1}{n}-0|<0.1 ∣n1−0∣<0.1,即 n > 10 n > 10 n>10,取 N = 10 N = 10 N=10,当 n > 10 n > 10 n>10时,有 ∣ 1 n − 0 ∣ < 0.1 |\frac{1}{n}-0|<0.1 ∣n1−0∣<0.1;给定 ε = 0.01 \varepsilon = 0.01 ε=0.01,要使 ∣ 1 n − 0 ∣ < 0.01 |\frac{1}{n}-0|<0.01 ∣n1−0∣<0.01,即 n > 100 n > 100 n>100,取 N = 100 N = 100 N=100,当 n > 100 n > 100 n>100时,有 ∣ 1 n − 0 ∣ < 0.01 |\frac{1}{n}-0|<0.01 ∣n1−0∣<0.01。
-
ε \varepsilon ε的其他形式:若 ε \varepsilon ε是任意小的正数,则 2 ε 2\varepsilon 2ε、 ε 2 \frac{\varepsilon}{2} 2ε等也表示任意小的正数。如:若 ∀ ε > 0 \forall \varepsilon > 0 ∀ε>0, ∃ N ∈ N + \exists N \in N^+ ∃N∈N+,当 n > N n > N n>N时,有 ∣ a n − a ∣ < 2 ε |a_n - a| < 2\varepsilon ∣an−a∣<2ε,则 a a a是当 n n n无限增大时数列 { a n } \{a_n\} {an}的极限。因为对于任意给定的正数 ε 1 \varepsilon_1 ε1 ,取 ε = ε 1 2 \varepsilon=\frac{\varepsilon_1}{2} ε=2ε1,当 n > N n > N n>N时, ∣ a n − a ∣ < 2 ε = ε 1 |a_n - a| < 2\varepsilon=\varepsilon_1 ∣an−a∣<2ε=ε1。
-
N N N的相应性:一般的, N N N是随 ε \varepsilon ε的变小而变大,即 ε \varepsilon ε越小, N N N越大,即 N N N依赖 ε \varepsilon ε。如:对于数列 { 1 n } \{ \frac{1}{n} \} {n1},①当 ε = 0.1 \varepsilon = 0.1 ε=0.1时,要使 ∣ 1 n − 0 ∣ < 0.1 |\frac{1}{n}-0|<0.1 ∣n1−0∣<0.1,即 n > 10 n > 10 n>10,取 N = 10 N = 10 N=10,即数列从第11项起后面所有项都满足 ∣ 1 n − 0 ∣ < 0.1 |\frac{1}{n}-0|<0.1 ∣n1−0∣<0.1;②当 ε = 0.01 \varepsilon = 0.01 ε=0.01时,要使 ∣ 1 n − 0 ∣ < 0.01 |\frac{1}{n}-0|<0.01 ∣n1−0∣<0.01,即 n > 100 n > 100 n>100,取 N = 100 N = 100 N=100,即数列从第101项起后面所有项都满足 ∣ 1 n − 0 ∣ < 0.01 |\frac{1}{n}-0|<0.01 ∣n1−0∣<0.01 。
-
若数列存在极限,则称数列收敛,若数列不存在极限,则称数列发散。
例1:利用定义证明① lim n → ∞ 3 n + 1 n = 3 \lim\limits_{n \to \infty} \frac{3n + 1}{n} = 3 n→∞limn3n+1=3;② lim n → ∞ 1 2 n = 0 \lim\limits_{n \to \infty} \frac{1}{2^n} = 0 n→∞lim2n1=0。
- 证明①: ∀ ε > 0 \forall \varepsilon > 0 ∀ε>0,要使 ∣ 3 n + 1 n − 3 ∣ = ∣ 3 n + 1 − 3 n n ∣ = 1 n < ε \left|\frac{3n + 1}{n}-3\right|=\left|\frac{3n + 1 - 3n}{n}\right|=\frac{1}{n}<\varepsilon n3n+1−3 = n3n+1−3n =n1<ε,只要 n > 1 ε n > \frac{1}{\varepsilon} n>ε1,取 N = [ 1 ε ] N = [\frac{1}{\varepsilon}] N=[ε1],当 n > N n > N n>N时,就有 ∣ 3 n + 1 n − 3 ∣ < ε \left|\frac{3n + 1}{n}-3\right|<\varepsilon n3n+1−3 <ε,所以 lim n → ∞ 3 n + 1 n = 3 \lim\limits_{n \to \infty} \frac{3n + 1}{n} = 3 n→∞limn3n+1=3。
- 证明②: ∀ ε > 0 \forall \varepsilon > 0 ∀ε>0,要使 ∣ 1 2 n − 0 ∣ = 1 2 n < ε \left|\frac{1}{2^n}-0\right|=\frac{1}{2^n}<\varepsilon 2n1−0 =2n1<ε,即 2 n > 1 ε 2^n > \frac{1}{\varepsilon} 2n>ε1,两边取以2为底的对数得 n > log 2 1 ε n > \log_2\frac{1}{\varepsilon} n>log2ε1,取 N = [ log 2 1 ε ] N = [\log_2\frac{1}{\varepsilon}] N=[log2ε1],当 n > N n > N n>N时,就有 ∣ 1 2 n − 0 ∣ < ε \left|\frac{1}{2^n}-0\right|<\varepsilon 2n1−0 <ε,所以 lim n → ∞ 1 2 n = 0 \lim\limits_{n \to \infty} \frac{1}{2^n} = 0 n→∞lim2n1=0。
例2:设 a n = n n + 1 a_n=\frac{n}{n + 1} an=n+1n,证明: lim n → ∞ a n = 1 \lim\limits_{n \to \infty} a_n = 1 n→∞liman=1。
证明: ∀ ε > 0 \forall \varepsilon > 0 ∀ε>0,要使 ∣ n n + 1 − 1 ∣ = ∣ n − ( n + 1 ) n + 1 ∣ = 1 n + 1 < ε \left|\frac{n}{n + 1}-1\right|=\left|\frac{n-(n + 1)}{n + 1}\right|=\frac{1}{n + 1}<\varepsilon n+1n−1 = n+1n−(n+1) =n+11<ε,只要 n + 1 > 1 ε n + 1 > \frac{1}{\varepsilon} n+1>ε1,即 n > 1 ε − 1 n > \frac{1}{\varepsilon}-1 n>ε1−1。取 N = [ 1 ε − 1 ] N = [\frac{1}{\varepsilon}-1] N=[ε1−1](当 ε ⩾ 1 \varepsilon \geqslant 1 ε⩾1时, N = 1 N = 1 N=1 也满足要求),当 n > N n > N n>N时,就有 ∣ n n + 1 − 1 ∣ < ε \left|\frac{n}{n + 1}-1\right|<\varepsilon n+1n−1 <ε,所以 lim n → ∞ n n + 1 = 1 \lim\limits_{n \to \infty} \frac{n}{n + 1} = 1 n→∞limn+1n=1。
3. 数列极限的性质
(1)唯一性:如果数列 { a n } \{a_n\} {an}收敛,则极限必唯一。
证明(反证法):设 lim n → ∞ a n = a \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a n→∞liman=a, lim n → ∞ a n = b \lim\limits_{n \to \infty} a_n = b n→∞liman=b,不妨设 a < b a < b a<b。
由 lim n → ∞ a n = a \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a n→∞liman=a,对 ε 1 = b − a 2 > 0 \varepsilon_1=\frac{b - a}{2}>0 ε1=2b−a>0, ∃ N 1 ∈ N + \exists N_1 \in N^+ ∃N1∈N+,当 n > N 1 n > N_1 n>N1时,有 ∣ a n − a ∣ < b − a 2 |a_n - a| < \frac{b - a}{2} ∣an−a∣<2b−a,即 a − b − a 2 < a n < a + b − a 2 = a + b 2 a-\frac{b - a}{2}<a_n < a+\frac{b - a}{2}=\frac{a + b}{2} a−2b−a<an<a+2b−a=2a+b;
由 lim n → ∞ a n = b \lim\limits_{n \to \infty} a_n = b n→∞liman=b,对 ε 2 = b − a 2 > 0 \varepsilon_2=\frac{b - a}{2}>0 ε2=2b−a>0, ∃ N 2 ∈ N + \exists N_2 \in N^+ ∃N2∈N+,当 n > N 2 n > N_2 n>N2时,有 ∣ a n − b ∣ < b − a 2 |a_n - b| < \frac{b - a}{2} ∣an−b∣<2b−a,即 b − b − a 2 = a + b 2 < a n < b + b − a 2 b-\frac{b - a}{2}=\frac{a + b}{2}<a_n < b+\frac{b - a}{2} b−2b−a=2a+b<an<b+2b−a。
取 N = max { N 1 , N 2 } N=\max\{N_1,N_2\} N=max{N1,N2},当 n > N n > N n>N时,有 a + b 2 < a n < a + b 2 \frac{a + b}{2}<a_n < \frac{a + b}{2} 2a+b<an<2a+b,矛盾,即证数列极限的唯一性。
(2)有界性:如果数列 { a n } \{a_n\} {an}收敛,则数列必有界。
证明:所谓数列 { a n } \{a_n\} {an}有界,即存在 M > 0 M > 0 M>0,使对任意的 n ∈ N + n \in N^+ n∈N+都有 ∣ a n ∣ ⩽ M |a_n| \leqslant M ∣an∣⩽M。
由 lim n → ∞ a n = a \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a n→∞liman=a,对 ε = 1 \varepsilon = 1 ε=1, ∃ N ∈ N + \exists N \in N^+ ∃N∈N+,当 n > N n > N n>N时,有 ∣ a n − a ∣ < 1 |a_n - a| < 1 ∣an−a∣<1,即 a − 1 < a n < a + 1 a - 1 < a_n < a + 1 a−1<an<a+1。
而 ∣ a 1 ∣ , ∣ a 2 ∣ , ⋯ , ∣ a N ∣ |a_1|,|a_2|,\cdots,|a_N| ∣a1∣,∣a2∣,⋯,∣aN∣是有限个数,设 M 1 = max { ∣ a 1 ∣ , ∣ a 2 ∣ , ⋯ , ∣ a N ∣ , ∣ a − 1 ∣ , ∣ a + 1 ∣ } M_1=\max\{|a_1|,|a_2|,\cdots,|a_N|,|a - 1|,|a + 1|\} M1=max{∣a1∣,∣a2∣,⋯,∣aN∣,∣a−1∣,∣a+1∣},取 M = M 1 M = M_1 M=M1,于是对任意的 n ∈ N + n \in N^+ n∈N+都有 ∣ a n ∣ ⩽ M |a_n| \leqslant M ∣an∣⩽M,即数列 { a n } \{a_n\} {an}有界。
注:逆命题不一定成立,即有界数列不一定收敛。如:数列 { ( − 1 ) n } \{(-1)^n\} {(−1)n}, ∣ ( − 1 ) n ∣ = 1 |(-1)^n| = 1 ∣(−1)n∣=1有界,但该数列不收敛。
(3)保号性:设 lim n → ∞ a n = a \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a n→∞liman=a,且 a > 0 a > 0 a>0(或 a < 0 a < 0 a<0),则存在正整数 N N N,当 n > N n > N n>N,有 a n > 0 a_n > 0 an>0(或 a n < 0 a_n < 0 an<0)。
证明:对 a > 0 a > 0 a>0的情况。由 lim n → ∞ a n = a \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a n→∞liman=a,对 ε = a 2 > 0 \varepsilon=\frac{a}{2}>0 ε=2a>0, ∃ N ∈ N + \exists N \in N^+ ∃N∈N+,当 n > N n > N n>N时,有 ∣ a n − a ∣ < a 2 |a_n - a| < \frac{a}{2} ∣an−a∣<2a,即 a − a 2 < a n < a + a 2 a-\frac{a}{2}<a_n < a+\frac{a}{2} a−2a<an<a+2a,所以 a n > a 2 > 0 a_n > \frac{a}{2}>0 an>2a>0。
对 a < 0 a < 0 a<0的情况,取 ε = − a 2 > 0 \varepsilon=-\frac{a}{2}>0 ε=−2a>0,类似可证。
注:如果数列 { a n } \{a_n\} {an}从某一项起有 a n > 0 a_n > 0 an>0(或 a n < 0 a_n < 0 an<0),且 lim n → ∞ a n = a \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a n→∞liman=a,则 a ⩾ 0 a \geqslant 0 a⩾0(或 a ⩽ 0 a \leqslant 0 a⩽0)。如:数列 { 1 n } \{ \frac{1}{n} \} {n1}, a n = 1 n > 0 a_n=\frac{1}{n}>0 an=n1>0,但 lim n → ∞ 1 n = 0 \lim\limits_{n \to \infty} \frac{1}{n} = 0 n→∞limn1=0。
作业
-
观察下列数列的变化趋势,写出它们的极限,并给予证明。
(1) { 1 2 n } \left\{\frac{1}{2^{n}}\right\} {2n1}
(2) { ( − 1 ) n 1 n } \left\{(-1)^{n}\frac{1}{n}\right\} {(−1)nn1}
(3) { 2 + 1 n 2 } \left\{2 + \frac{1}{n^{2}}\right\} {2+n21}
(4) { n − 1 n + 1 } \left\{\frac{n - 1}{n+1}\right\} {n+1n−1} -
回答下列问题
(1) 数列的有界性是数列收敛的什么条件?
(2) 无界数列是否一定发散?
(3) 有界数列是否一定收敛?
参考答案
2.解:
(1)数列的有界性是数列收敛的必要条件,因为数列收敛一定有界,但有界数列不一定收敛。
(2)无界数列一定发散(有界性的逆否命题)。
(3)有界数列不一定收敛。
(加上后序内容超过了一篇博客字数限制,数列的极限后序请看下一篇数列的极限2,高等数学第一章—函数与极限(1.2 数列的极限2))