拉普拉斯方程极坐标解法
题目
问题 4. 在圆盘外部 {(r,θ):r>1, −π≤θ<π} \{(r, \theta) : r > 1, \, -\pi \leq \theta < \pi\} {(r,θ):r>1,−π≤θ<π} 中求解
Δu=0,
\Delta u = 0,
Δu=0,
u∣r=1=∣θ∣,
u|_{r=1} = |\theta|,
u∣r=1=∣θ∣,
max∣u∣<∞.
\max |u| < \infty.
max∣u∣<∞.
解应以适当的傅里叶级数形式表示。
解答
考虑拉普拉斯方程 Δu=0 \Delta u = 0 Δu=0 在区域 r>1 r > 1 r>1(单位圆外部)的狄利克雷问题,边界条件为 u(1,θ)=∣θ∣ u(1, \theta) = |\theta| u(1,θ)=∣θ∣,并要求解在整个区域有界(即 max∣u∣<∞ \max |u| < \infty max∣u∣<∞)。由于区域具有圆对称性,使用极坐标下的分离变量法求解。
步骤 1: 一般解的形式
在极坐标下,拉普拉斯方程为:
∂2u∂r2+1r∂u∂r+1r2∂2u∂θ2=0.
\frac{\partial^2 u}{\partial r^2} + \frac{1}{r} \frac{\partial u}{\partial r} + \frac{1}{r^2} \frac{\partial^2 u}{\partial \theta^2} = 0.
∂r2∂2u+r1∂r∂u+r21∂θ2∂2u=0.
设解为 u(r,θ)=R(r)Θ(θ) u(r, \theta) = R(r) \Theta(\theta) u(r,θ)=R(r)Θ(θ),代入方程并分离变量,得到:
- 角向方程:Θ′′+λΘ=0 \Theta'' + \lambda \Theta = 0 Θ′′+λΘ=0,其中 Θ(θ) \Theta(\theta) Θ(θ) 是周期为 2π 2\pi 2π 的函数(Θ(−π)=Θ(π) \Theta(-\pi) = \Theta(\pi) Θ(−π)=Θ(π),Θ′(−π)=Θ′(π) \Theta'(-\pi) = \Theta'(\pi) Θ′(−π)=Θ′(π))。
- 径向方程:r2R′′+rR′−λR=0 r^2 R'' + r R' - \lambda R = 0 r2R′′+rR′−λR=0.
角向方程的特征值为 λn=n2 \lambda_n = n^2 λn=n2(n=0,1,2,… n = 0, 1, 2, \dots n=0,1,2,…),特征函数为:
- n=0 n = 0 n=0:Θ0(θ)=a0 \Theta_0(\theta) = a_0 Θ0(θ)=a0(常数),
- n≥1 n \geq 1 n≥1:Θn(θ)=ancos(nθ)+bnsin(nθ) \Theta_n(\theta) = a_n \cos(n\theta) + b_n \sin(n\theta) Θn(θ)=ancos(nθ)+bnsin(nθ).
径向方程(欧拉方程)的通解为:
- n=0 n = 0 n=0:R0(r)=Alnr+B R_0(r) = A \ln r + B R0(r)=Alnr+B,
- n≥1 n \geq 1 n≥1:Rn(r)=cnrn+dnr−n R_n(r) = c_n r^n + d_n r^{-n} Rn(r)=cnrn+dnr−n.
由于区域为 r>1 r > 1 r>1 且要求解有界(max∣u∣<∞ \max |u| < \infty max∣u∣<∞),需考虑 r→∞ r \to \infty r→∞ 时的行为:
- 对于 n=0 n = 0 n=0,R0(r)=Alnr+B R_0(r) = A \ln r + B R0(r)=Alnr+B,当 r→∞ r \to \infty r→∞ 时 lnr→∞ \ln r \to \infty lnr→∞,故取 A=0 A = 0 A=0,得 R0(r)=B R_0(r) = B R0(r)=B(常数)。
- 对于 n≥1 n \geq 1 n≥1,rn r^n rn 项在 r→∞ r \to \infty r→∞ 时无界,故取 cn=0 c_n = 0 cn=0,得 Rn(r)=dnr−n R_n(r) = d_n r^{-n} Rn(r)=dnr−n.
因此,有界解的一般形式为:
u(r,θ)=A0+∑n=1∞r−n(Ancos(nθ)+Bnsin(nθ)),
u(r, \theta) = A_0 + \sum_{n=1}^{\infty} r^{-n} \left( A_n \cos(n\theta) + B_n \sin(n\theta) \right),
u(r,θ)=A0+n=1∑∞r−n(Ancos(nθ)+Bnsin(nθ)),
其中 A0,An,Bn A_0, A_n, B_n A0,An,Bn 为待定系数。
步骤 2: 应用边界条件
边界条件为 u(1,θ)=∣θ∣ u(1, \theta) = |\theta| u(1,θ)=∣θ∣,即:
u(1,θ)=A0+∑n=1∞(Ancos(nθ)+Bnsin(nθ))=∣θ∣,−π≤θ<π.
u(1, \theta) = A_0 + \sum_{n=1}^{\infty} \left( A_n \cos(n\theta) + B_n \sin(n\theta) \right) = |\theta|, \quad -\pi \leq \theta < \pi.
u(1,θ)=A0+n=1∑∞(Ancos(nθ)+Bnsin(nθ))=∣θ∣,−π≤θ<π.
函数 ∣θ∣ |\theta| ∣θ∣ 是偶函数(∣θ∣=∣−θ∣ |\theta| = |-\theta| ∣θ∣=∣−θ∣),因此傅里叶级数中正弦项的系数 Bn=0 B_n = 0 Bn=0,且级数仅含余弦项:
∣θ∣=a02+∑n=1∞ancos(nθ),
|\theta| = \frac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} a_n \cos(n\theta),
∣θ∣=2a0+n=1∑∞ancos(nθ),
其中傅里叶系数为:
a0=2π∫0π∣θ∣dθ,an=2π∫0π∣θ∣cos(nθ)dθ(n≥1).
a_0 = \frac{2}{\pi} \int_{0}^{\pi} |\theta| d\theta, \quad a_n = \frac{2}{\pi} \int_{0}^{\pi} |\theta| \cos(n\theta) d\theta \quad (n \geq 1).
a0=π2∫0π∣θ∣dθ,an=π2∫0π∣θ∣cos(nθ)dθ(n≥1).
计算系数:
- a0 a_0 a0:
a0=2π∫0πθdθ=2π[θ22]0π=2π⋅π22=π. a_0 = \frac{2}{\pi} \int_{0}^{\pi} \theta d\theta = \frac{2}{\pi} \left[ \frac{\theta^2}{2} \right]_{0}^{\pi} = \frac{2}{\pi} \cdot \frac{\pi^2}{2} = \pi. a0=π2∫0πθdθ=π2[2θ2]0π=π2⋅2π2=π.
常数项为 a02=π2 \frac{a_0}{2} = \frac{\pi}{2} 2a0=2π. - an a_n an (n≥1 n \geq 1 n≥1):
an=2π∫0πθcos(nθ)dθ. a_n = \frac{2}{\pi} \int_{0}^{\pi} \theta \cos(n\theta) d\theta. an=π2∫0πθcos(nθ)dθ.
使用分部积分:令 u=θ u = \theta u=θ, dv=cos(nθ)dθ dv = \cos(n\theta) d\theta dv=cos(nθ)dθ,则 du=dθ du = d\theta du=dθ, v=sin(nθ)n v = \frac{\sin(n\theta)}{n} v=nsin(nθ):
∫θcos(nθ)dθ=θsin(nθ)n−∫sin(nθ)ndθ=θsin(nθ)n+cos(nθ)n2. \int \theta \cos(n\theta) d\theta = \frac{\theta \sin(n\theta)}{n} - \int \frac{\sin(n\theta)}{n} d\theta = \frac{\theta \sin(n\theta)}{n} + \frac{\cos(n\theta)}{n^2}. ∫θcos(nθ)dθ=nθsin(nθ)−∫nsin(nθ)dθ=nθsin(nθ)+n2cos(nθ).
代入上下限:
[θsin(nθ)n+cos(nθ)n2]0π=(πsin(nπ)n+cos(nπ)n2)−(0+1n2)=(−1)nn2−1n2=(−1)n−1n2. \left[ \frac{\theta \sin(n\theta)}{n} + \frac{\cos(n\theta)}{n^2} \right]_{0}^{\pi} = \left( \frac{\pi \sin(n\pi)}{n} + \frac{\cos(n\pi)}{n^2} \right) - \left( 0 + \frac{1}{n^2} \right) = \frac{(-1)^n}{n^2} - \frac{1}{n^2} = \frac{(-1)^n - 1}{n^2}. [nθsin(nθ)+n2cos(nθ)]0π=(nπsin(nπ)+n2cos(nπ))−(0+n21)=n2(−1)n−n21=n2(−1)n−1.
所以:
an=2π⋅(−1)n−1n2. a_n = \frac{2}{\pi} \cdot \frac{(-1)^n - 1}{n^2}. an=π2⋅n2(−1)n−1.
分析:- 若 n n n 为偶数,(−1)n=1 (-1)^n = 1 (−1)n=1,则 an=0 a_n = 0 an=0.
- 若 n n n 为奇数,令 n=2k+1 n = 2k+1 n=2k+1 (k=0,1,2,… k = 0, 1, 2, \dots k=0,1,2,…),则 (−1)n=−1 (-1)^n = -1 (−1)n=−1,故 an=2π⋅−2n2=−4πn2 a_n = \frac{2}{\pi} \cdot \frac{-2}{n^2} = -\frac{4}{\pi n^2} an=π2⋅n2−2=−πn24.
因此,∣θ∣ |\theta| ∣θ∣ 的傅里叶级数为:
∣θ∣=π2−4π∑k=0∞cos((2k+1)θ)(2k+1)2.
|\theta| = \frac{\pi}{2} - \frac{4}{\pi} \sum_{k=0}^{\infty} \frac{\cos((2k+1)\theta)}{(2k+1)^2}.
∣θ∣=2π−π4k=0∑∞(2k+1)2cos((2k+1)θ).
步骤 3: 确定系数并写出解
比较边界条件:
A0+∑n=1∞Ancos(nθ)=π2−4π∑k=0∞cos((2k+1)θ)(2k+1)2.
A_0 + \sum_{n=1}^{\infty} A_n \cos(n\theta) = \frac{\pi}{2} - \frac{4}{\pi} \sum_{k=0}^{\infty} \frac{\cos((2k+1)\theta)}{(2k+1)^2}.
A0+n=1∑∞Ancos(nθ)=2π−π4k=0∑∞(2k+1)2cos((2k+1)θ).
得:
- A0=π2 A_0 = \frac{\pi}{2} A0=2π,
- 对于 n≥1 n \geq 1 n≥1:
- 若 n n n 为偶数,An=0 A_n = 0 An=0,
- 若 n n n 为奇数(令 n=2k+1 n = 2k+1 n=2k+1),An=−4πn2 A_n = -\frac{4}{\pi n^2} An=−πn24.
代入一般解:
KaTeX parse error: Undefined control sequence: \substack at position 92: …pi}{2} + \sum_{\̲s̲u̲b̲s̲t̲a̲c̲k̲{n=1 \\ n \text…
令 n=2k+1 n = 2k+1 n=2k+1 (k=0,1,2,… k = 0, 1, 2, \dots k=0,1,2,…),则:
u(r,θ)=π2−4π∑k=0∞cos((2k+1)θ)(2k+1)2r2k+1.
u(r, \theta) = \frac{\pi}{2} - \frac{4}{\pi} \sum_{k=0}^{\infty} \frac{\cos((2k+1)\theta)}{(2k+1)^2 r^{2k+1}}.
u(r,θ)=2π−π4k=0∑∞(2k+1)2r2k+1cos((2k+1)θ).
步骤 4: 验证解
- 满足方程:每一项 r−ncos(nθ) r^{-n} \cos(n\theta) r−ncos(nθ) 满足拉普拉斯方程(通过分离变量法已保证)。
- 满足边界条件:当 r=1 r = 1 r=1 时,级数退化为 ∣θ∣ |\theta| ∣θ∣ 的傅里叶级数。
- 有界性:当 r>1 r > 1 r>1 时,r−(2k+1)→0 r^{-(2k+1)} \to 0 r−(2k+1)→0 当 k→∞ k \to \infty k→∞,且 u→π2 u \to \frac{\pi}{2} u→2π 当 r→∞ r \to \infty r→∞,故 max∣u∣<∞ \max |u| < \infty max∣u∣<∞。级数在 r≥1+δ r \geq 1 + \delta r≥1+δ(δ>0 \delta > 0 δ>0) 上一致收敛,解光滑;在 r=1 r = 1 r=1 时,∣θ∣ |\theta| ∣θ∣ 连续(尽管在 θ=0 \theta = 0 θ=0 不可导),但解仍有效。
因此,解为:
u(r,θ)=π2−4π∑k=0∞cos((2k+1)θ)(2k+1)2r2k+1
\boxed{u(r,\theta) = \dfrac{\pi}{2} - \dfrac{4}{\pi} \sum_{k=0}^{\infty} \dfrac{\cos \left( (2k+1) \theta \right)}{(2k+1)^{2} r^{2k+1}}}
u(r,θ)=2π−π4k=0∑∞(2k+1)2r2k+1cos((2k+1)θ)